W nocy 12 lutego 2025 r. w Obserwatorium po raz pierwszy zaobserwowaliśmy z pozytywnym rezultatem zjawisko zakrycia gwiazdy przez planetoidę. Obserwację wykonali Ernest Głowacki, pracownik Wydziału Fizyki, oraz Maciej Jarmoc - członek PTMA Białystok. Maciej zmontował także film ukazujący przygotowania sprzętu do obserwacji, do którego link znajduje się na dole strony.

To bardzo dobry moment, aby przybliżyć specyfikę tych zjawisk dla Czytelnika. 

Geometria tego fenomenu jest niezwykle prosta: daleka gwiazda, planetoida oraz obserwator na Ziemi, są ustawieni w danej chwili czasu w linii prostej - wtedy światło gwiazdy zostaje na moment przysłonięte przez poruszającą się w przestrzeni asteroidę. Rejestrując z dużą precyzją, sięgającą setnych części sekundy, moment zakrycia i odkrycia, jesteśmy w stanie określić rozmiary, kształt i położenie tej asteroidy w przestrzeni.

Cofnijmy się jednak do końca października 2024 roku. Do Obserwatorium przyjeżdża ekipa TVP Bydgoszcz, aby nakręcić kolejny odcinek Astronarium. Astronarium to program telewizyjny i internetowy o astronomii oraz o polskich naukowcach, którzy zgłębiają tajemnice kosmosu. Producentem programu jest Polskie Towarzystwo Astronomiczne oraz TVP Bydgoszcz. Ekipa TV zebrała materiał do 188 odcinka programu pt. "Zakrycia gwiazd".

O tych zjawiskach opowiadał Wojciech Burzyński, pracownik Wydziału Fizyki, którego pasją jest obserwacja zakryć. Wojciech Burzyński kordynuje także obserwacje takich zjawisk na terenie Polski w ramach Sekcji Obserwacji Pozycji i Zakryć PTMA. W tym miejscu warto wspomnieć, że polscy obserwatorzy zjawisk zakryciowych należą do jednych z najbardziej aktywnych w Europie - pod względem ilości wykonanych obserwacji plasujemy się na podium!

Premiera odcinka miała miejsce w dniu 21.11.2024 w TVP Bydgoszcz, a już 26.11.2024 r. odcinek wyemitowała TVP Nauka. W serwisie YouTube film umieszczono na początku 2025 roku. Bardzo polecamy obejrzeć cały materiał, fragment nakręcony w Obserwatorium UwB zaczyna się zaś od 16m 45 s.

Wracając zaś do nocy 12 lutego 2025 r - tuż po godzinie 22:05 lokalnego czasu, planetoida (1112) Polonia zakryła słabą gwiazdę o numerze katalogowym UCAC4 558-042623. Możemy mówić też o niesamowitym zbiegu okoliczności - w naszym pierwszym pozytywnym zakryciu planetoidalnym brała udział "polska" asteroida. 

(1112) Polonia – to planetoida z pasa głównego asteroid okrążająca Słońce w ciągu 5 lat i 93 dni w średniej odległości 3,02 jednostki astronomicznej. Została odkryta 15 sierpnia 1928 roku w Obserwatorium Simejiz na górze Koszka na Półwyspie Krymskim przez Piełagieję Szajn. Jest to pierwsza w historii planetoida odkryta przez kobietę ! Nazwa planetoidy pochodzi od łacińskiej nazwy Polski, a zaproponował ją astronom polskiego pochodzenia, Leopold Matkiewicz, który obliczył jej orbitę.

Zarówno planetoida jak i zakrywana gwiazda w chwili zajwiska miały bardzo małą jasność rzędu 14 magnitudo. Planetoida przysłoniła sobą światło gwiazdy na około 3.3 sekundy, powodując spadek jej jasności o ok. 1 magnitudo.  Szczegóły efemerydy zjawiska można znaleźć na stronie serwisu Occult Watcher Cloud. Poniżej prezentujemy rezultaty naszej obserwacji w postaci nagrania zjawiska oraz krzywej blasku.

Najbardziej wartościowa obserwacja zakrycia planetoidalnego jest to obserwacja grupowa - w takim przypadku obserwatorzy ustawiają się w poprzek pasa widoczności zjawiska. Każdy obserwator rejestruje inny moment zakrycia i odkrycia. Na podstawie zanotowanych przez nich czasów można się wtedy pokusić o dokładne wyznaczenie kształtu planetoidy w danej fazie. Poniżej widzimy moment zakrycia i odkrycia wpasowany w znany rozmiar planetoidy (1112) Polonia - przyjęto średnicę ciała jako 36.7 km. Niestety planetoida ta nie ma dobrze zbadanej powierzchni - nie istnieje jej model 3D.

Pogoda okazała się łaskawa tylko dla Obserwatorium Astronomicznego UwB.

W okolicach Poznania pochmurne niebo zanotowała dr hab. Anna Marciniak, prof. UAM w Poznaniu, pracownik Instytutu-Obserwatorium Astronomicznego UAM. Prof. Marciniak na co dzień zajmuje się modelowaniem parametrów fizycznych planetoid metodą inwersji krzywych zmian jasności. Trzech naszych "zakryciowych" kolegów w Niemczech także miało pochmurne niebo w momencie zjawiska.

Po wstępnym opracowaniu wyniku obserwacji trafia ona do europejskiej bazy danych SODIS - Stellar Occultation Data Input System. Następnie zostaje poddana wielostopniowemu sprawdzeniu i redukcji przez koordynatorów lokalnych a następnie globalnych. Ostatecznie wyniki obserwacji zakryć gwiazd przez planetoidy umieszcza się w bazie danych VizieR.

16.02.2025 r. portal www czasopisma "Urania - Postępy Astronomii" opublikował notatkę z tej obserwacji: 
https://www.urania.edu.pl/wiadomosci/pierwsze-udane-obserwacje-zakrycia-gwiazdy-przez-planetoide-w-obserwatorium-uwb

Film pokazujący przygotowania do obserwacji, autor - Maciej Jarmoc, PTMA Białystok:
https://www.youtube.com/watch?v=cZyjXGVwe90